Ельня - гідралагічны заказнік рэспубліканскага значэння ,створаны ў 1968 г., каб зберагчы ў натуральным стане балотны масіў Ельня і яго харак- тэрную расліннасць. У 1981 годзе ён быў расшыраны, а ў 2002 атрымаў статус водна-балотнага ўгоддзя міжнароднага значэння (рамсаарская тэрыторыя).Плошча 25,3 тыс.га. Заказнік размяшчаецца ў межах Полацкай нізіны. Уся тэрыторыя – моцна пукатае вярховае з рэдкімі хваёвымі лясамі хмызнякова-сфагнавае балота прыбалтыйскага тыпу: у межах заказніка каля 35 дыстрофных азер, у т.л. Ельня, Доўгае, Чорнае. Тарфяныя паклады (асакова-гіпнавы, драўняна-пераходны і інш.віды торфу)магутнасцю да 8,3м, сапрапелевыя – да 1,5 м.
Гідралагічны заказнік Ельня
У балотнай расліннасці пераважаюць хваёва-кусцікава-сфагнавыя, кусцікава-сфагнавыя, бярозава-палітрыхавыя згуртаванні, а таксама выразныя градава-мачажынны і градава-азёрны раслінныя комплексы, якія ствараюць своесаблівы каларыт мясцовасці. На мінеральных “астравах” лясная расліннасць:ельнікі сніткавыя, бярэзнікі вейнікавыя, чорнаалешнікі прыручайна-травяныя і інш. У флоры заказніка каля 300 відаў раслін. Трапляюцца рэдкія ахоўныя віды раслін ( чубатка пустая, бяроза карлікавая, гладыш шыракалісты, мядзведжая цыбуля, шпажнік чарапіцавы) і жывёл (журавель шэры ,кулоны вялікі і сярэдні, савец залацісты, дзербнік і інш. Зараз праводзяцца экскурсіі па заказніку. За даведкамі звяртацца па тэлефонах: 8(029)2924970, 8(02152)41237
Балота–Мох - гідралагічны заказнік рэспубліканскага значэння, створаны ў 1981 годзе, каб зберагчы ў натуральным стане тарфяны масіў Балота-Мох, які рэгулюе водны рэжым прылеглай тэрыторыі і азёр Абстэрна, Важа, Набіста, Укля. Займае зах. частку Полацкай нізіны.Плошча – 4,84 тыс.га Тэрыторыя ў складзе Дзісенскага геабатанічнага раёна Заходне-Дзвінскай акругі падзоны дубова-цемнахвойных лясоў. Пераважаюць хваёва-кусцікава-сфагнавыя, кусцікава-сфагнавыя згуртаванні з дамешкамі бярозы, елкі, асіны і інш. У флоры трапляецца рэдкі ахоўны від - марошка, якая пладаносіць (адзінае месца ў Беларусі). Акрамя гэтых заказнікаў на тэрыторыі раёна знаходзяцца: заказнікі мясцовага значэння: “ЖАДА” - гідралагічны заказнік плошчай 2,3 тыс.га.
Гідралагічны заказнік Жада
ВОЎЧАЯ ГАРА знаходзіцца ў Перабродскім сельсавеце на граніцы з Браслаўскім раёнам. У наваколлях вёсак Крынкі, Камарышкі, Лажкоўшчына, Маслюлеўшчына, хутар Воўчая Гара. Над узроўнем мора 206 м. Знаходзіцца за 8 км на поўнач ад Пераброддзя і за 16 км на паўночны захад ад Міёр. Утварылася 15-16 тыс. гадоў таму ў часы браслаўскай стадыі апошняга (паазёрскага) зледзянення. Уяўляе краявое канцова-марэннае ўтварэнне постмаксімальнай фазы. Адклады—марэнныя супескі, суглінкі, грубыя пяскі. Даўжыня—1,6 км, шырыня 1,1 км, бачная вышыня 30м. Гэта былы культавы пагорак.
Воўчая гора
КОПЦЕЎСКАЯ ОЗАВАЯ ГРАДА энаходзіцца ў Завуццеўскім і Язненскім сельсаветах ля вёсак Копцева, Субачава, Бор-Паляна. Да Дзісны адсюль на паўднёвы ўсход 9,5 км, столькі ж - да Завуцця (на паўночны ўсход), да Міёр 33 км на паўднёвы ўсход. Форма рэльефу мёртвага лёду ўтварылася 13-16 тыс. гадоў таму, адклады—дробнаазярністыя пяскі, алеўрыты і стужкавыя гліны. Даўжыня грады 3 км, і шырыня 2,4 км, вышыня 16 м, арыентацыя паўноч-поўдзень, плошча 2,1 кв.км.
КРЫНІЦА СВЯТОГА ЯНА. Знаходзіцца на тэрыторыі Язненскага сельсавета. Паблізу размешчаны вёскі Варонкі, Сквірцы, Дарожкі, Коцава, былы хутар Паддубнікі. Знаходзіцца за 8 км на паўночны ўсход ад Язна, за 24 км на поўнач ад Дзісны, за 40 км на паўдневы ўсход ад Міёр. Уяўляе сабой падземныя крыніцы на марэннай раўніне, дне былога Полацкага прыледніковага вадаёма, якія сфарміраваліся 15-16 тыс. гадоў таму. У наваколлях марэнныя супескі, суглінкі, грубыя дробназярністыя пяскі, гліны, алеўрыты. Плошча аб’екта 2,5 кв.км па даліне ракі. Вада крыніцы ўтрымлівае 450,33 мг/л гідракарбанату, 7,44—хлору, 6,72— сульфату. 2,34—нітрату, 83,37—кальцыю, 33,66—магнію, 16,5—натрыю, 2,35— калію, 0,15—жалеза, агульная мінералізацыя 602,86 мг/л, рН—7,99. Яна празрыстая, без колеру і паху, без асадкаў. Мясцовыя жыхары лічаць, што гэтая вада мае цудадзейную сілу, лекавыя вартасці, можа доўга захоўвацца і не псавацца. Апавядаюць, што крыніцай карыстаюцца больш за 300 гадоў. Раней тут была драўляная каплічка. На Святога Яна адбываецца фэст. Гэтае месца разам з крыніцай, ручаём і капліцай яшчэ называюць Святой вадой.
Крыніца святога Яна
Літаратура:
Блакітны скарб Беларусі:Рэкі, азеры, вадасховішчы,турысцкі патэнцыял водных аб’ектаў / маст.: Ю. А. Тарэеў, У. І. Цярэнцьеў. – Мінск: БелЭн, 2007. – 480 с.
Лобач,У.А. Святыя крыніцы Беларусі / Уладзімір Лобач; Таццяна Валодзіна. – Мінск: Беларуская навука, 2016. – 188 с.: іл. – (Традыцыйны лад жыцця).
Очарование Миорского края = Charm of Myory Region / подбор материала: В. А. Ермаленок, П. И. Боголей, Миорский районный исполнительный комитет ; лит.обраб.: О. В. Молодечкин; фото:О. В.Молодечкин – Новополоцк: О. В.Молодечкин, 2007. – 50 с.: ил.
Скарбы прыроды Беларусі=Treasures of Belarusian Nature:Тэрыторыі, якія маюць міжнар.значэнне для захавання біял.разнастайнасці / аўт.тэксту і фота А.В. Казулін (і інш.). – 2-ое выд.перапрац., дап. — Мінск: Беларусь, 2005. – 215 с.: іл., карты-схемы.
Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т.1 Ааліты-Гасцінец / рэдкал: І. П. Шамякін (гал.рэд.) і інш. — Мінск: Беларус.Сав.Энцыклапедыя, 1983. – 575 с.: іл.,39 л.іл.
Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т.2 Гатня-Катынь / рэдкал: І. П. Шамякін (гал.рэд.) і інш. — Мінск: Беларус.Сав.Энцыклапедыя, 1983. – 522 с.: іл.,42 л.іл.
Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т.3 Катэнарыя -Недайка/ рэдкал: І. П. Шамякін (гал.рэд.) і інш. — Мінск: Беларус.Сав.Энцыклапедыя, 1984. – 488 с.: іл.,40 л.іл.
Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т.4 Недалька-Стаўраліт/ рэдкал: І. П. Шамякін (гал.рэд.) і інш. — Мінск: Беларус.Сав.Энцыклапедыя, 1985. – 599 с.: іл.,38 л.іл.
Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т.5 Стаўраструм-Яшчур/ рэдкал: І. П. Шамякін (гал.рэд.) і інш. — Мінск: Беларус.Сав.Энцыклапедыя, 1986. – 583 с.: іл.,32 л.іл.
* * * *
Баніфатава, М. З юбілеем, экалагічнае свята!: [Гутарка са старшынёй раённага Савета дэпутатаў Марыяй Баніфатавай пра экалагічнае свята "Жураўлі і журавіны Міёрскага краю"] / М. Баніфатава; гутарыла Н. Станкевіч // Мiёрскiя навiны. - 2021. - 25 верасня (№77). - C.2.
Барок, І. Валанцёры на балоце: [Пра дзейнасць міжнароднага валанцёрскага лагера “Талака” у ландшафтным заказніку “Ельня”] / І. Барок // Міёрскія навіны. – 2017. –15 ліпеня (№56). – С.5.
Барок, І. Цяпер балотамі ганарацца: Да Сусветнага дня водна-балотных угоддзяў / І. Барок // Міёрскія навіны. – 2017. – 31 студз. (№9). – С. 6.
Барок, І. Праект рэалізуецца: [Пра рэалізацыю праекта “тарфянікі-2” на балоце Ельня] / І. Барок // Міёрскія навіны. – 2015. – 2 студз. (№1). – С. 5.
Берникович, Д. Чистые воды лесного источника: [О кринице святого Иоанна Крестителя] / Д. Берникович // Витебские вести. – 2016. – 28 июля. – С. 21.
Борок, И. Хранитель Ельни: [Беседа с директором республиканского ландшафтного заказника «Ельня» Иваном Борком] / И. Борок; беседовал А. Озерский // Витебские вести. – 2021. – 27 июля (№80). - С. 15.
Дедюро, Л. Дыши, Европа, глубже! : (Недавно в Миорах решалась судьба гидрологического заказника Ельня) / Л. Дедюро // Віцебскі рабочы. – 2007. – 29 сакавіка. – С. 15.
”Ельня” вачамі вучоных // Міёрскія навіны. – 2007. – 14 ліпеня. – С. 4.
Ивченко, Л. В краю морошки и белой куропатки: [О гидрологическом заказнике республиканского значения «Ельне»] / Л. Ивченко // Віцебскі рабочы. – 2012. - №136. – С. 5.
Кавалеўскі, С. Вада звязала пакаленні: [Пра крыніцу Святога Яна] / С. Кавалеўскі // Витебские вести. – 2015. – 16 июня. – С. 5.
Касаты, Л. “Ельня” – лёгкія Еўропы / Л.Касаты // Міёрскія навіны. – 2006. - 5 ліпеня. – С. 2.
Мілеўская, Р. Крыніца “Святая вада” / Р. Мілеўская // Міёрскія навіны. – 2008. – 22 ліст. – С. 6.
Озерский, А. Живой кондиционер требует защиты: [О гидрологическом заказнике “Ельня” и ГПУ “Ельня”] / А. Озерский // Витебские вести. – 2023. – 28 ноября (№93). – С. 13.
Пашкевич, Т. “Ельня” – удивление рядом: [О деятельности природоохранного учреждения «Ельня»] / Т. Пашкевич // Витебские вести. – 2020. – 19 декабря (№145). – С. 15.
Рубанова, Э. Идём в поход по болоту Ельня / Э. Рубанова // Комс. Правда. – 2019. – 7 сент. (№168). – С.10.
Рынкевіч, К. Дзівосны паўвостраў прапаноўваў…: [Пра экалагічны фестываль "Жураўлі і журавіны Міёрскага краю"] / К. Рынкевіч // Мiёрскiя навiны. - 2023. - 26 верасня (№74). - C.4-5.
Рынкевіч, К. Ельня разбурае стэрэатыпы і не пакідае раўнадушных: [Пра гідралагічны заказнік “Ельня” і дзейнасць ДПУ “Ельня” ] / К. Рынкевіч // Міёрскія навіны. – 2023. – 18 лістапада (№88). – С. 6.
Рынкевіч, К. Месца святое з гаючаю вадою: [Пра крыніцу Святога Яна ў Міёрскім раёне] / К. Рынкевіч // Міёрскія навіны. – 2021. – 6 ліпеня (№54). – С. 8.
Рынкевіч, К. Мноства граняў экасвята: [Пра экалагічны фестываль "Жураўлі і журавіны Міёрскага краю"] / К. Рынкевіч // Мiёрскiя навiны. - 2022. - 27 верасня (№75). - C.5.
Рынкевіч, К. На сельскіх падворках з добрай казкай сустрэнешся: [Пра экалагічны фестываль "Жураўлі і журавіны Міёрскага краю"] / К. Рынкевіч // Мiёрскiя навiны. - 2019. - 17 верасня (№75). - C.5.
Станкевіч, Н. З малымі справамі да імклівага развіцця: [Пра вытворчы сход каманды, якая на працягу трох гадоў будзе займацца творчай рэалізацыяй праекта "Разам для супольнасці і прыроды: спрашчэнне працэсу развіцця ў Міёрскім раёне праз партнёрства мясцовай улады і грамадства"] / Н. Станкевіч // Мiёрскiя навiны. - 2019. - 1 чэрв. (№44). - C.3.
Станкевіч, Н. На грант спадзявайся, і сам не марудзь: [Пра ўводны семінар па рэалізацыі сумеснага з "Аховай птушак Бацькаўшчыны" і латвійскім сельскім форумам праекта "Разам для грамады і прыроды: узмацненне працэсу развіцця ў Міёрскім раёне праз супрацоўніцтва мясцовай улады і грамадзянскай супольнасці", які фінансуе Еўрапейскі саюз ] / Н. Станкевіч // Мiёрскiя навiны. - 2019. - 6 ліпеня (№54). - C.3.
Станкевіч, Н. Устойлівае развіццё - са сферы культуры: [Пра стартавы семінар святочнага дня - экалагічнага фестывалю "Жураўлі і журавіны Міёрскага краю"] / Н. Станкевіч // Мiёрскiя навiны. - 2019. - 17 верасня (№75). - C.3.
Шыманскі, М. Непаўторная Ельня / М. Шыманскі // Народная газета. – 2014. – 31 кастр. (№136). – С.12.
Шыманскі, М. Як адраджаецца Ельня / М. Шыманскі // Родная прырода. – 2020. - №2. – С. 8-9
Шыманскі, М. Непаўторная Ельня / М. Шыманскі // Народная газета. – 2014. – 31 кастр. (№136). – С. 12.
