Выдатныя людзі ў розных галінах дзейнасці Міёрскі раён
- Дзеячы навукі і асветы: Ермалёнак Вітольд Антонавіч, Ластоўскі Вацлаў, Малецкі Язэп, Масальскі Данат, Накоўнік Мікалай, Смірын Майсей Мендзелевіч
- Архітэктары: Генрых Дмахоўскі
- Палітычныя дзеячы: Манцэвіч Фрол, Мятла Пётр, Туронак Браніслаў
- іншыя дзеячы: Бароўскі Севярын, Гордиловский Виталий Александрович, Кісель Эдвард, Корсак Баркулаб Іванавіч, Крыўко Мікалай Нілавіч, Цітовіч Генадзь Іванавіч, Сіповіч Часлаў, Шуманскі Міхаіл Рыгоравіч, Юневіч Васіль Іосіфавіч, Янсанэ (Панізьнік) Ніна
Дзеячы навукі і асветы
Віталь Аўгусцінавіч Даргель нарадзіўся 2 жніўня 1942 года ў вёсцы Белеўцы Міёрскага раёна.Вучыўся ў Белеўскай пачатковай школе, у Наўгародскай васьмігодцы. Працоўную дзейнасць пачаў з 16 гадоў. Пасля заканчэння сярэдняй школы і вучылішча ў Друі працаваў машыністам экскаватара. Скончыў Ленінградскае Чырванасцяжнае ваенна-тапаграфічнае вучылішча па спецыяльнасці «Ваенны тапограф». У 1965 годзе яго накіравалі для праходжання службы ў групоўку савецкіх войск у Германіі – 68-ы тапагеадэзічны ордэна Чырвонай Зоркі атрад тапографам 2-га, 1-га разраду, старшым тапографам – камандзірам разліку. Займаўся абнаўленнем тапаграфічных карт, інжынернай здымкай ваенных аэрадромаў і іншых аб’ектаў, выконваў аператыўныя заданні па тапагеадэзічным забеспячэнні войск падчас вучэнняў. Узнагароджаны каштоўным падарункам Галоўнакамандуючым ГСВГ Маршалам Савецкага Саюза Кашавым П. К. З адзнакай скончыў Ваенна- інжынерную акадэмію імя В. В. Куйбышава з кваліфікацыяй інжынер-геадэзіст па спецыяльнасці «Фотатапаграфія». З 1974 па 1976-ы – начальнік аддзялення 3-га асобнага канструктарскага бюро Ваенна-тапаграфічнага ўпраўлення Генеральнага штаба. Прымаў удзел у распрацоўцы новых сродкаў у фотатапаграфічнай справе. З 1976 па 2006 – на выкладчыцкай працы ў Ваенна-інжынернай акадэміі, а з 2006 года – старшы выкладчык, дацэнт у Агульнавайсковай акадэміі ВС РФ. За 37 гадоў падрыхтаваў дзясяткі высокакваліфікаваных афіцэрскіх кадраў для Узброенных Сіл СССР, РФ, РБ, шэрагу армій замежных дзяржаў. Наш зямляк быў кіраўніком навуковых, дыпломных і дысертацыйных прац выпускнікоў акадэміі. Аўтар і сааўтар звыш 70 навуковых даследаванняў і артыкулаў, вучэбна-метадычных дапаможнікаў і падручнікаў, надрукаваных у Расіі і за мяжой. Кандыдат тэхнічных навук. Дацэнт. Ганаровы геадэзіст. Палкоўнік. Адзначаны ордэнам «За службу Родине в ВС» 3-й ступені, іншымі ўрадавымі ўзнагародамі.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Віталь Даргель, І. // На падкове Дзвіны : зборнік / уклад. Л. А. Матэленак. - Мінск : Нацыянальная біблятэка Беларусі, 2022. - С.159 - 163.
- Ермалёнак, В. Вучоны - тапограф з Белеўцаў / В. Ермалёнак // Міёрскія навіны. - 2021. — 26 студз. — С. 6.
Ермалёнак Вітольд Антонавіч нарадзіўся 28 ліпеня 1957 года ў в. Жэймяны Браслаўскага раёна Віцебскай вобласці. Вучыўся ў пачатковай школе в. Завер’е Браслаўскага раёна, скончыў у 1971 годзе Слабадскую СШ Браслаўскага раёна, у 1976 годзе – гістарычны факультэт Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Я. Купалы. Пасля заканчэння ўніверсітэта з 1976 года па 1981 год працаваў настаўнікам гісторыі ў СШ №1 г. Міёры, з 1981 года - настаўнікам гісторыі ў СШ №3. З 1976 года у раённы Доме піянераў пачаў весці гурток “Кароткі курс гісторыі Беларусі на прыкладзе мясцовага краю”, назва якога была зменена на больш рамантычную “Арганаўты мінулага”. Профіль быў абраны краязнаўча-археалагічны. З 1976 года разам з гурткоўцамі сталі ўдзельнічаць у археалагічных раскопках на тэрыторыі Міёрскага раёна, пачалі весці хроніку гуртка. У 1980 годзе быў створаны герб гуртка. У 1986 годзе на аснове знойдзеных матэрыялаў стварыў краязнаўчы музей у СШ №3. У 2009 годзе на аснове сабраных на Міёршчыне калекцый стварыў у СШ№3 г. Міёры Музей кнігі і друку, затым - музей адукацыі Міёршчыны і этнаграфічны музей “Сялянская хата”. Вітольд Антонавіч - аўтар звыш 450 публікацый у друку, адзін з аўтараў кніг “Памяць” Міёрскага, Браслаўскага, Глыбоцкага раёнаў, аўтар кніг “Цярністы шлях паўстанца-скульптара” (2013), “Чароўных вандровак пярсцёнкі” (2017), “Паляўнічыя за таямніцамі: Аб дзейнасці археолага-краязнаўчага гуртка “Арганаўты мінулага” (2017), выдатнік асветы 2009 г., лаўрэат прэміі Прэзідэнта “За духоўнае адраджэнне”, 1999 г., чалаве года Віцебшчыны 2010 года. Узнагароджаны нагрудным знакам Педагагічнага таварыства “За актыўную працу” (1996), нагрудным знакам Міністэрства інфармацыі “Выдатнік друку Беларусі” (2016), медалём “60 год Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне” (2005), “70 год Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне” (2015). Ініцыятар рэалізацыі мясцовай ініцыятывы «Моладзевая інтэрактыўная культурна-гістарычная пляцоўка “Спадчына Міёрскага краю”» на базе рэканструяванага гістарычнага музея (2021).
Творы::
- Ермалёнак, В. А. Святыня над возерам [тэкст] : гісторыя Міёрскага рымска-каталіцкага касцёла ў імя Унебаўзяцца Найсвяцейшай Дзевы Марыі і св.біскупа-мучаніка Язафата Кунцэвіча ад старажытнасці да сучаснасці / Вітольд Ермалёнак. - Мінск : Капітал Прінт, 2020.
- Ермалёнак, В. Паляўнічыя за таямніцамі: Аб дзейнасці археолага-краязнаўчага гуртка “Арганаўты мінулага” / В. Ермалёнак. – Мінск: Капитал Принт, 2017. –318с.
- Ермалёнак, В. Чароўных вандровак пярсцёнкі: Краязнаўчыя маршруты па Міёрскаму раёну / В. Ермалёнак. – Мінск: Капитал Принт, 2017. – 204с.
- Ермалёнак, В. А. Чароўных вандровак пярсцёнкі.Кн.2.Турыстычна-краязнаўчы маршрут "Дзісненскі пярсцёнак" / Вітаўт Ермалёнак. - Мінск : "Каўчэг", 2021. - 192с.
- Ермалёнак, В. А. Чароўных вандровак пярсцёнкі.Кн.3.Турыстычна-краязнаўчы маршрут "Славутасці Пагосцкага краю" / Вітаўт Ермалёнак. - Мінск : "Каўчэг", 2021. - 138с.
- Ермалёнак, В. Цярністы шлях паўстанца-скульптара / В. Ермалёнак. – Мн., 2013. – 21с.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Півавар, М.В. Краязнаўцы Віцебшчыны другой паловы ХХ – пачатку ХХШ стагоддзя: біябібліяграфічны даведнік / М.В. Півавар. – Мінск: Кнігазбор, 2010. – С.108-113.
- Вішнеўская, В. Святыня над возерам / Вольга Вішнеўская // Міёрскія навіны. - 2020. — 21 ліп. — С. 6.
- Журавіна, Г. Цуды з гарышчаў: [Пра В.А. Ермалёнка і яго музеі] / Г. Журавіна / /Наша ніва. – 2009. – 8 ліпеня. – С.10.
- Кандратовіч, І. Дапаможнік краязнаўцам, падказка турыстам: [Пра кнігу В.А. Ермалёнка “Чароўных вандровак пярсцёнкі”] / І. Кандратовіч // Краязнаўчая газета. – 2017. - №26. – С.2.
- Кандратовіч, І. Кожны, хто шукае сваё, - знойдзе!: [Пра кнігу В.А. Ермалёнка “Паляўнічыя за таямніцамі”] / І. Кандратовіч // Краязнаўчая газета. – 2018. - №2. – С.5.
- Масла, А. Зноў пішу пра "Арганаўтаў..." / Алена Масла // Міёрскія навіны. - 2021. — 16 кастр. — С. 6.
- Мателенок, И. Три музея «аргонавта»: [О В.А. Ермалёнке] / И. Мателенок // Витебские вести. – 2014. – 9 авг. - (№88).
- Матэленак, Л. Малая падарожная: [Пра кнігу В.А. Ермалёнка “Чароўных вандровак пярсцёнкі”] / Л. Матэленак // Міёрскія навіны. – 2017. – 8 красав. (№28). – С.6.
- Матэленак, Л. Мэта рухае справу: [Пра В.А. Ермалёнка] / Л. Матэленак // Міёрскія навіны. – 2016. – 25 кастр. (№86). - С.4.
- Матэленак, Л. Настаўнік, краязнаўца, энтузіяст: [Пра В.А. Ермалёнка] / Л. Матэленак // Міёрскія навіны. – 2014. –26 ліпеня (№59). - С.1,2,3.
- Пашкевіч, Т. Захапляльныя рарытэты: [Пра В.А. Ермалёнка і яго музеі] / Т. Пашкевіч // Витебские вести. – 2017. – 29 апреля (№48).
- Пашкевіч, Т. Спасцігаць мінулае дзеля будучыні: [Пра В.А. Ермалёнка і яго музеі] / Т. Пашкевіч // Витебские вести. – 2016. – 10 сент. (№105).
- Рублевская, Л. Там, где ищут вдохновение: [О В.А. Ермалёнке и его музеях] / Л. рублевская // Советская Белоруссия. – 2017. – 10 мая (№86). – С.13.
- Сарачынская, Н. Два музеі аднаго настаўніка: [Пра В.А. Ермалёнка і яго музеі] / Н. Сарачынская // ЛіМ. – 2014. – 25 ліпня (№29).
- Сокол-Элчакян, Е. Белорусские аргонавты / Е. Сокол-Элчакян // Рэспубліка. – 2009. – 5 мая.
- Умпирович, Д., Осокина, А. Учителя пишут историю: [О В.А. Ермалёнке] / Д. Умпирович, А. Осокина // Советская Белоруссия. – 2015. – 3 октября. – С.8.
Ластоўскі Вацлаў (1883-1939) нарадзіўся ў в. Калеснікі ля Новага Пагоста. Адзін з буйнейшых дзеячаў беларускага Адраджэння. Вучыўся ў Санкт- Пецярбургскім універсітэце. З 1902 г. браў актыўны ўдзел у Беларускай сацыялістычнай грамадзе. Сакратар газеты “Наша ніва”. У 1910 г. выдаў першую кнігу па гісторыі Беларусі. Аўтар шматлікіх артыкулаў па гісторыі беларускай літаратуры, мастацкіх твораў “Лабірынт”, “Прывід” і іншых. У 1915-1918 гадах рэдагаваў газету “Гоман”. Змагаўся за незалежную і дэмакратычную Беларусь. У 1919-1923 гадах старшыня Рады Міністраў Беларускай Народнай Рэспублікі. У 1923-1925 гадах у Коўне (Каўнасе) выдае часопіс “Крывіч”. Стварае фундаментальную навуковую працу “Гісторыя беларускай крыўскай кнігі”, “Руска-беларускі слоўнік”. У 1927 г. дырэктар Беларускага дзяржаўнага музея, сакратар інстытута беларускай культуры. У 1928 г. акадэмік АН БССР, у 1930 г. рэпрэсіраваны, загінуў у 1938 годзе.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Ластоўскі Вацлаў // Беларуская энцыклапедыя. У 18т.- Мн., 1999. – Т. 9. С. 144-145.
- Ластоўскі Вацлаў // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Міёрскага раёна / Уклад. Л.А. Матэленак. – Мн., 1998. – С. 529-530.
- Панізьнік, C. Руплівец Бацькаўшчыны: [В. Ластоўскі] / С. Панізьнік // Сцяг працы. – 1994. – 3 верасня. – С. 3.
- Янушкевіч, Я. Неадменны сакратар Адраджэння: Вацлаў Ластоўскі. – Мн., 1995.
Малецкі Язэп (Іосіф) (12.01.1906, в. Якужы Міёрскага р-на — 6.06.1982), удзельнік бел. культурнага і нацыянальнага руху, урач. Скончыў гімназію імя Стэфана Баторыя ў Друі, атрымаў вышэйшую мед. адукацыю ў Віяенскім ун-це. Працаваў лекарам з 1935, перад ваййой спецыялізаваўся па акушэр- стве і гінекалогіі ў Варшаве. 3 пачаткам Першай сусветнай вайны вярнуўся ў Вільню. Потым працаваў у Гродне, кіраваў медыцынскай школай у Баранавічах. Затым вымушаная эміграцыя спачатку ў Нямеччыну, потым у Аўстралію. Са студэнцкіх гадоў прымаў удзел у бел. культур¬ным і нацыянальным руху. У Германіі стаў ініцыятарам і галоўным арганізатарам «Аб’яднання беларускіх лекараў на чужыне», рэдагаваў час. «Медычная думка». У Аўстраліі быў сябрам першай управы Беларускага аб’яднання ў штаце Новая Паўднёвая Валія, дапамагаў у выданні месячніка «Новае жыццё ў Сіднеі». Узначальваў федэральную раду бел. арганізацый Аўстраліі. Друкаваў успаміны, мед. публіцыстычныя артыкулы.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Малецкі Язэп // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Міёрскага раёна / Уклад. Л.А. Матэленак. – Мн., 1998. – С. 531.
- Малецкі Язэп(Іосіф) // Кузьміч.М.П. Імены, асобы, лёсы: Ураджэнцы Віцебшчыны ў далёкім і блізкім замежжы.- Мн. : Літаратура і мастацтва, 2012.- С.186.
- Ермалёнак, В. Чароўных вандровак пярсцёнкі: Краязнаўчыя маршруты па Міёрскаму раёну / В. Ермалёнак. – Мінск: Капитал Принт, 2017. – С.86-88.
Масальскі Данат нарадзіўся ў 1905 г. ў Наваселлі ля Мікалаёва ў збяднелай шляхецкай сям’і. Пасля заканчэння Мікалаёўскай школы вучыўся ў Дзісенскай гімназіі ў 1921-1925 гадах. Браў актыўны ўдзел ў жыцці гімназіі, выступаў у тэатральных пастаноўках, займаўся краязнаўствам і рабіў цікавыя паведамленні па гісторыі Дзісеншчыны. Быў сябрам харцэрскай арганізацыі, уваходзіў у склад рады братняй дапамогі бедным гімназістам. У 1926 г. паступіў на медыцынскі факультэт Віленскага універсітэта. У час вучобы ўзначальваў таварыства студэнтаў-дзіснян, хірургічную спецыялізацыю праходзіў у прафесара Карнеля Міхейды. Пасля заканчэння універсітэта ў 1932 г. як здольнага вучня прафесар Міхейда забраў Даната Масальскага асістэнтам ва універсітэцкую клініку. У 1939 г. ён выйграў конкурс на загадчыка хірургічнага аддзела бальніцы ў Глыбокім. Пасля пачатку другой сусветнай вайны быў мабілізаваны ў войска, але хутка трапіў ў палон да Чырвонай Арміі. Калі была створана армія Андэрса, наш зямляк уступіў у яе рады. Асабліва вызначыўся ў бітве пад Монтэ-Касіна, дзе з’яўляўся ардынытарам ІІІ-га палявога шпіталя. Яго майстэрства і талент хірурга ратавалі байцоў не толькі корпуса Андэрса, але і англійскім, італьянскім, нават палонным нямецкім салдатам. З 1947 г. і да заўчаснай смерці ў 1963 г. працуе ў Торуні ў Польшчы. Працуючы ў 2-ой хірургічнай бальніцы ардынатарам, зрабіў тысячы аперацый, чым заслужыў падзякі і павагу гараджан. Данат Масальскі актыўна ўдзельнічаў у торуньскім аддзеле Польскага медыцынскага таварыства, выступаў з навуковымі даследваннямі, выкладаў хірургію ў медыцынскім ліцэі. У 1954 г. выбраны дэпутатам гарадской рады Торуня. Атрымаў шмат дзяржаўных узнагарод: залаты і сярэбраны Крыжы заслугі, Крыж храбрасці, Зорку Італіі, англійскую Зорку за вайну 1939-1945 гадоў і інш.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Ермалёнак, В. Хірург Данат Масальскі / В. Ермалёнак // Сцяг працы. - 2002. – 4 сакав.
Накоўнік Мікалай нарадзіўся ў в. Накоўнікі Дрысенскага павета Віленскай губерні 8 (20).5. 1895 г., геолаг і петрограф, доктар геолага- мінералагічных навук (1947), прафесар (1952). З сялян. Скончыў Ленінградскі універсітэт (1930). Выкладаў у Ленінградскім горным інстытуце (1931-1938), Казахскім універсітэце (1950-1953), Беларускім дзяржаўным універсітэце (1953-1955). Праводзіў геалагічныя даследванні ў Казахстане, на Урале, у Заходняй Сібіры. Заснаваў працы па вывучэнні руданоснай фармацыі другасных кварцытаў, працэсах каляруднага гідратэрмальна- га змянення горных парод, метадах вызначэння прыносу-вынасу рэчыва пры метасаматозе. Аўтар кніг па геалогіі і карысных выкапнях, у тым ліку навукова-папулярнай кнігі “Паляўнічыя за камянямі”. Узнагароджаны 2 ордэнамі, медалямі.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Накоўнік Мікалай // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Міёрскага раёна / Уклад. Л.А. Матэленак. – Мн., 1998. – С. 532-534.
Уладзімір Скукоўскі Уладзімір Скукоўскі - філолаг, доктар гуманітарных навук. Нарадзіўся30 кастрычніка 1938 года ў невялікай вёсачцы Траццякі ля Белеўцаў. Вучыўся ў Юндзялоўскай, Востраўскай, Наўгародскай і Новапагосцкай школах . У час рэпатрыяцыі разам з сям'ёй трапіў у Польшчу, там атрымаў вышэйшую адукацыю, стаў доктарам філалогіі, спецыялістам па старажытнарускіх летапісах. Аўтар звыш 50 навуковых артыкулаў і манаграфій па старажытнарускай пісьменнасці 10 - 15 стагоддзяў , падрыхтаваў 15 метадычных распрацовак для студэнтаў, выдаў даведнік “Руская мова” для студэнтаў - біёлагаў і іншыя падручнікі. Выдаваў бюлетэнь «Голас славяншчыны». Не парываў сувязі з радзімай.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Уладзімір Скукоўскі // На падкове Дзвіны : зборнік / уклад. Л. А. Матэленак. - Мінск : Нацыянальная біблятэка Беларусі, 2022. - С.419
- Ермалёнак, В. Вучоны - філолаг з Траццякоў / В.Ермалёнак // Міёрскія навіны. – 2021. – 30студз. – С.6.
Смірын Майсей Мендзелевіч (4.11.1895, г. Дзісна Мёрскага р-на — 1975), вучоны-гісторык, д-р гістарычных навук, праф., лаўрэат Дзярж. прэміі (1947). Першапачатковую адукацыю атрымаў у Дзісне, дзе закончыў гімназію. Пасля Кастр. рэвалюцыі працуе заг.райадцзела нар. адукацыі на Смаленшчыне, адначасо- ва з’яўляецца выкладчыкам у працоўнай школе. У 1921 паступае ў Смаленскі ін-т нар. адукацыі, потым пера- водзіцца на фак-т грамадскіх навук Маскоўскага ўн-та. Захапленне гісторыяй выклікала ў яго жаданне пра- доўжыць адукацыю ў Расійскай Акадэміі навук у аспіран- туры на кафедры ўсеагульнай гісторыі. У 1930—1934 працаваў выкладчыкам гісторыі ў пед. ін-це ў г. Горкі. Асноўная тэма навуковай дзейнасці — гісторыя рэфар- мацыі і сялянскай вайны ў Германіі XXI ст. У 1935-—1940 узначальвае кафедру ўсеагульнай гісторыі ў Маскоўскім пед. ін-це імя К. Лібкнехта. У 1937 абараняе кандыдац- кую дасертацыю, працуе дацэнтам, з 1946 праф. кафедры гісторыі сярэдніх вякоў Маскоўскага ўн-та, у гэтым жа годзе абараняе доктарскую дысертацыю. У шматлікіх навуковых час. друкуюцца яго артыкулы, прысвечаныя гісторыі Германіі, выходзяць кнігі «Народная рэфармацыя Томаса Мюнцара і Вялікая сяяянская вайна» (1947), «Нарысы гісторыі палітычнай барацьбы ў Германіі перад Рэфармацыяй» (1952), «Да гісторыі ранняга капіталізму ў Германіі» (1969), якія былі перакладзены і выдадзены на нямецкай мове. У ГДР атрымаў ганаровае званне д-р філасофіі. Прымаў удзел у напісанні і рэдагаванні шэрага падручнікаў па гісторыі сярэдніх вякоў. Узнагароджаны ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга, шматлікімі медалямі.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Смірын Маісей Мендзелевіч // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Міёрскага раёна / Уклад. Л.А. Матэленак. – Мн., 1998. – С. 538-539.
- Смірын Маісей Мендзелевіч // Кузьміч.М.П. Імены, асобы, лёсы: Ураджэнцы Віцебшчыны ў далёкім і блізкім замежжы.- Мн. : Літаратура і мастацтва, 2012.-С.264-265
Архітэктары
Генрых Дмахоўскі (Генры Д. Сандэрс) (1810- 1863) нарадзіўся ў в. Забалоцце. Закончыў Віленскі універсітэт, магістр права, займаўся скульптурай у Вільні і Парыжы, удзельнік паўстанняў 1831 і 1863 гадоў. З 1834 па 1851 год займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю ў Еўропе. Адначасова стварыў скульптурныя помнікі ў Парыжы Напалеону, В. Пяткевічу, героям нацыянальнага паўстання 1849 года. Ім выкананы барэльеф пяці дзекабрыстаў. У 1851-1859 гадах у ЗША ім створаны помнікі першым прэзідэнтам гэтай краіны Вашынгтону і Джэферсану для будынка кангрэсу; Тадэвушу Касцюшку ў ваеннай акадэміі ў Вест-Понце. У 1859 г. Г. Дмахоўскі вяртаецца на радзіму, стварае скульптуры паэту-лірніку У. Сыракомлю, нацыянальнаму герою Італіі Гарыбальдзі, барэльефы Барбары Радзівіл, алтар кафедральнага сабора ў Вільні. У 1863 г. ўзначаліў паўстанне ў Дзісенскім павеце, загінуў у баі з царскімі карнікамі.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Баркоўская, А. Яднаючы мінулае і сучаснасць / А. Баркоўская // Міёрскія навіны. - 2013. — 15 кастр. — С. 1, 3.
- Басікірская , А. Літоўскі? Не, Забалоццеўскі!: Пра знакамітага скульптара Генрыха Дмахоўскага / А. Басікірская // Міёрскія навіны. - 2015. — 3 ліст. — С. 6.
- Ермалёнак, В. Радзіма скульптара і мітрапаліта : [Генрыка Дмахоўскага. З гісторыі сядзібы в.Забалоцце Міёр. р-на] // Краязнаўчая газета. - 2003. - №14(лістапад). - С. 5.
- Ермалёнак, В. Дзве мемарыяльныя дошкі землякам / В. Ермалёнак // Краязнаўчая газета. - 2013. — № 41 (лістап.). — С. 2.
- Ермалёнак, В. Слова краязнаўцы / В. Ермалёнак // Літаратура і мастацтва. - 2013. — 8 лістап. — С. 14.
- Ермаловіч, В. Генры Сандэрс, ён жа Генрык Дмахоўскі // Рэспубліка. - 2010. - № 188 (2 кастр.). - С. 8.
- Панізьнік, С. Ён абдымаў Сусвет // Мiёрскiя навiны. - 2007. - 3 лістап. - С.
- Пастернак, Т. По местам Генриха Дмоховского / Т. Пастернак // Витебские вести. - 2016. — 16 апр. — С. 7.
- Янушкевіч, Я. Прашыты шасцю кулямі.. : да 200-годдзя з дня нараджэння паўстанца-скульптара Генрыка Дмахоўскага / Я. Янушкевіч // Роднае слова. - 2010. — № 11. — С. 99-100.
Палітычныя дзеячы
Манцэвіч Фрол (1890-1941) – настаўнік, дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху. Пад псеўданімам Якім Пярэчка друкаваў публіцыстычныя творы ў газеце “Наша ніва”. Дэпутат народнага сходу ў Беластоку ў 1939 г., дзе выступіў з дакладам па асноўнаму пытанню. Расстраляны немцамі ў 1941 годзе.
Літаратура аб жыцці ідзейнасці:
1.Рынкевіч, К. У польскіх школах чыытаў Купалу : [ Педагагічная і грамадскаая дзейнасць Флора Манцэвіча, педагога і грамадскагаа дзеяча] / К.Рынккевііч // Міёрскія навіны. - 2022. - 12 ліпенч (№53). - С. 6.
2. Танін, П. Настаўнік: [Ф. Д. Манцэвіч] / П. Танін // Сцяг працы. – 1977. – 27 жніўня.
Мятла Пётр (1890-1936) нарадзіўся ў в. Кухцінцы, закончыў Ковенскія педагагічныя курсы. Удзельнік стварэння нацыянальна-вызваленчых арганізацый, беларускіх школ у Заходняй Беларусі. У 1922 г. абраны дэпутатам польскага сейма. Адзін з арганізатараў беларускай сялянска-рабочай грамады. Арыштаваны за рэвалюцыйную дзейнасць і асуджаны, затым высланы ў БССР. У 30-я гады працуе ў АН БССР, аўтар прац па гісторыі нацыянальна-вызваленчага руху, у тым ліку таварыства беларускай школы. Расстраляны пад час сталінскіх рэпрэсій у 1936 годзе.
Браніслаў Туронак– дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху. Прозвішча Туронкаў шырока вядома на Мёршчыне. Радавод сягае ў глыбіні XVIII ст. Туронкі заўсёды жылі ў наваколлі Новага Пагоста. Іх радавое гняздо – в. Дзянісы. Бацька Сцяпан быў арандатарам і таму часта мяняў месца жыхарства. Браніслаў нарадзіўся ў Янопалі ў 1896 г., зараз маёнтка няма. Ахрышчаны ў Новапагосцкім касцёле. Вучыўся ў Пагосцкім шасцікласным народным вучылішчы, якое скончыў толькі ў 16 год. У 1912 г. паступае ў Віленскую прыватную гімназію. Падчас яе эвакуацыі вучыцца ў Віцебску, а пазней у Яраслаўлі, дзе ў 1917 г. атрымлівае атэстат сталасці. Вярнуўшыся на Дзісеншчыну, да прыходу палякаў Браніслаў Туронак адкрывае 15 беларускіх пачатковых школ. Сам працаваў настаўнікам спачатку ў Більдзюгах, потым у Новым Пагосце. У 1919 г. вучыцца на настаўніцкіх курсах у Вільні, дзе выкладаў Ластоўскі, Гарэцкі, Ждановіч і інш. У верасні гэтага года паступае на медыцынскі факультэт Віленскага ўніверсітэта, які скончыў у 1924 г. Браніслаў Туронак з’яўляўся адным з арганізатараў Беларускага студэнцкага саюза, адказным рэдактарам часопіса “Наш шлях”. У снежні 1923 г. стаў адказным рэдактарам галоўнага органа беларускай хрысціянскай дэмакратыі газеты “Крыніца”, змяшчаў там свае шматлікія артыкулы пад псеўданімам “Тамашні”. Адначасова папаўняе склад Беларускага сялянскага саюза. Абраны намеснікам сакратара гэтай партыі. У 1926 г. стаў стваральнікам Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры, а пазней абраны старшынёй Віленскай управы гэтай арганізацыі. Атрымаўшы дыплом урача, ён актыўна папулярызаваў ахову здароўя ў беларускіх лекцыях і публікацыях. Некаторыя з іх выйшлі асобнымі брашурамі. Узяўшы шлюб з Марыяй Рэшаць, пасяляецца ў Дукштах, дзе працуе лекарам, але працягвае супрацоўніцтва з вядомымі беларускімі дзеячамі М. Машарам, Я. Малецкім, П. Сергіевічам, А. Цікотам. Яго жыццё трагічна абарвалася ў 1938 г. Сын Юрый туронак жыве ў варшаве, вядомы журналіст і гісторык, яго кніга “Беларусь пад нямецкай акупацыяй” выдадзена на беларускай і польскай мовах і выклікала вялікую цікавасць.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Ермалёнак, В. Чароўных вандровак пярсцёнкі: Краязнаўчыя маршруты па Мёрскаму раёну / В. Ермалёнак. – Мн.: Капитал Принт, 2017. – С.176-178.
іншыя дзеячы
Бароўскі Севярын Эдуардавіч, герой Цусімы адмірал па паходжанні шляхціч герба “Ястрабец”, нарадзіўся ў маёнтку Радзюкі непадалёк ад Новага Пагоста 8 студзеня 1864 года. Яго бацька быў палкоўнікам расійскага войска, гераічна змагаўся ў Крымскай вайне, шматліка ўзнагароджаны. Ахрышчаны ў Пагосцкім касцёле. Жанаты з Марыяй Іосіфаўнай, уроджанай Шаўман. З 1881 года вучыўся ў тэхнічным вучылішчы марскога ведамства, выхаванцам плаваў на крэйсерах “Волат”, “Афрыка”. На дзеючай службе знаходзіўся з 1 кастрычніка 1882 года. У 1885 годзе атрымаў званне падпаручыка, у студзені 1905 года стаў падпалкоўнікам. У снежні 1906 года палкоўнікам корпуса інжынер-механікам флоту. Плаваў на браняноснай батарэі “Першынец” судовым механікам, трумным механікам на крэйсеры “Генерал-адмірал”, інжынер-механікам на параходзе “Скобелеў”, памочнікам старшага інжынера-механіка на браняносцах “Адмірал Лазараў”, “Адмірал Грэйг”. З 1901 года старшы судовы механік на эскадраным браняносцы “Сісой Вялікі”. 14-15 мая 1905 года ўдзельнічаў у Цусімскай бітве. Пасля патаплення браняносца трапіў у японскі палон. Вярнуўшыся, служыў на крэйсеры “Дзіяна”. Меў Ордэн Св. Ганны ІІІ і ІІ ступеняў з мячамі, Св. Станіслава ІІІ і ІV ступеняў, бронзавы медаль за паход у Кітай (1900-1901), сярэбраны медаль царавання Аляксандра ІІІ. У лютым 1910 года стаў генерал-маёрам са звальненнем са службы па хваробе і залічэннем у марское апалчэнне Віленскай губерніі. У гады міжваеннай Польшчы займаўся гаспадаркай у маёнтку сваёй жонкі Юзэфова. Пра гераічнае і трагічнае змаганне і патапленне браняносца “Сісой Вялікі”, на якім служыў наш зямляк, апавядаецца ў рамане С. Новікава-Прыбоя “Цусіма”. Пахаваны на Новапагосцкіх могілках.
Літаратура аб жыцці ідзейнасці:
- Бароўскі Севярын Эдуардавіч // Военачальнікі з Беларусі : (XVIII―XX стст.) : кніга прысвечана 100-й гадавіне заканчэння Першай сусветнай вайны : біяграфічны даведнік. – Мінск : Зміцер Колас, 2018. – С.91 - 92.
- Ермалёнак, В. Чароўных вандровак пярсцёнкі: Краязнаўчыя маршруты па Мёрскаму раёну / В. Ермалёнак. – Мн.: Капитал Принт, 2017. – С.175-176.
Гардзілоўскі Віталь Аляксандравіч, легендарны генерал-маёр авіяцыі, нарадзіўся 29 студзеня 1912 года. Пра гэта і таксама, што яго бацька, як і дзед Стэфан, служылі псаломшчыкамі Чэраскага храма, сведчыць метрычная кніга Свята-Мікалаеўскай царквы за 1912 год. У 1914 годзе сялянскае жыццё яго бацькоў Аляксандра Сцяпанавіча і Лізаветы Фёдараўны Гардзілоўскіх са старажытных Чэрасаў раптоўна змянілася. Пачалася Першая сусветная вайна. Аляксандр Гардзілоўскі пайшоў у дзеючае войска на фронт, дзе быў паранены, патрапіў у шпіталь у Вязьму. Пасля выздараўлення застаўся тут і ўладкаваўся працаваць на чыгуначнай станцыі. Сюды ж перавёз з Беларусі і сям’ю. У 1927 годзе Віталь паспяхова скончыў сямігодку і ў 1929 годзе паступіў у Маскоўскі тэхнікум шляхоў зносін і скончыў на выдатна. У жніўні 1933 года яго як члена партыі па спецнаборы ЦК УКП(б) прызвалі ў войска і накіравалі ў Севастопаль у 1-ю Чырвонасцяжную Качынскую школу лётчыкаў імя Мяснікова, якая рыхтавала кадры для знішчальнай авіяцыі. Пазней пераводзяць у горад Энгельс, у 14-ю школу пілотаў, дзе рыхтавалі лётчыкаў для бамбардзіровачнай авіяцыі. Лётную школу ён скончыў у чыслу лепшых і ў снежні 1935 года атрымаў права на штурвал самалёта Р-6 у элітнай 5-й эскадрыллі, якая базавалася пры штабе Беларускай вайсковай акругі ў Смаленску. Аднаму з першых Віталю Гардзілоўскаму даручылі асвойваць новы хуткасны бамбардзіроўшчык СБ (АНТ-40), толькі паступіўшы на ўзбраенне. У красавіку 1938 года лейтэнанта Гардзілоўскага прызначылі камандзірам звяна ў суседняй 4-й эскадрыллі. Праз два месяцы нягледзячы на выдатныя атэстацыі, адсутнасць спагнанняў яго звольнілі ў запас “па службовай неадпаведнасці” без усялякіх тлумачэнняў. У маі 1940 года Віталя Аляксандравіча выклікалі ў ваенкамат і накіравалі ў Іванава, у 165-ы рэзервовы авіяполк, дзе ён з такімі ж былымі рэпрэсаванымі зноў атрымаў права на штурвал. Вайна для лейтэнанта Гардзілоўскага пачалася 22 чэрвеня ў 12 гадзін 8 хвілін, калі ён у складзе адной з трох дзявятак бамбардзіроўшчыкаў СБ узяў курс на Сувалкі – бамбардзіраваць нямецкі аэрадром у раёне возера Сервы. Потым Гардзілоўскага адправілі на Казанскі авіязавод – асвойваць новы пікіруючы бамбардзіроўшчык. Ён прызначаны інструктарам па палётах і вучыў на Б-25 усіх лётчыкаў 125-га палка. Гардзілоўскаму належыць і своеасаблівы рэкорд: эскадрылля пад яго камандаваннем здзейсніла 800 баявых вылетаў, як гаворыцца ў дакуменце, “не маючы ніводнага выпадку страт у людзях і матэрыяльнай частцы”. 17 мая Гардзілоўскага прызначылі камандзірам дальнебамбардзіравальнага палка, які яму ж і патрабавалася сфарміраваць. 4 чэрвеня 1944 года гэты полк ужо здейсніў першы баявы вылет. Праз пяць месяцаў удзелу ў баях полк падпалкоўніка Гардзілоўскага ўдастоены вышэйшай вайсковай адзнакі – стаў гвардзейскім. Менавіта ён падаў спецыяльны сігнал да пачатку штурма Берліна. У небе вайны Гардзілоўскі здейсніў 137 паспяховых баявых вылетаў. Узнагароджаны чатырма ордэнамі. Да 1951 года ён прызначаны камандзірам свайго роднага 250-га гвардзейскага палка ўсё на тых жа “Мітчалах”. На выдатна скончыў Вышэйшую афіцэрскую лётна-тактычную школу камандзіраў і ў верасні 1952 года пераведзены ў Баранавічы на пасаду намесніка камандзіра 45-й Гомельскай цяжкой бамбардзіравальнай дывізіі – першай у гісторыі ВПС дывізіі, якая асвойвала і праводзіла вайсковыя выпрабаванні першага савецкага рэактыўнага бамбардзіроўшчыка. У 1955 годзе Гардзілоўскі стаў старшынёй камісіі па вайсковых выпрабаваннях Ту-16. У жніўні 1957 года ён атрымаў званне генерал-маёра авіяцыі, а ў пачатку 1958 года міністр абароны абвясціў падзяку і ўзнагародзіў каштоўным падарункам. У 1961 годзе нашага земляка адправілі на пенсію. Лётчык першага класа генерал-маёр Гардзілоўскі тады меў 3600 гадзін налёту, тры ордэны Чырвонага Сцяга, ордэны Аляксандра Неўскага, Чырвонай зоркі, Айчыннай вайны І ступені і сем медалёў. Падчас свайго грамадзянскага жыцця Віталь Аляксандравіч шматлікія гады паспяхова кіраваў аэрапортам у падмаскоўным Унукаве. Памёр ён у 1993 годзе.
Літаратура аб жыцці ідзейнасці:
- Ермалёнак, В. Чароўных вандровак пярсцёнкі: Краязнаўчыя маршруты па Міёрскаму раёну / В. Ермалёнак. – Мінск: Капитал Принт, 2017. – С.28-31.
- Качук, Н. Победные огни Виталия Гордиловского / М. Качук // Міёрскія навіны. – 2011. – 7 мая (№37). – С.3.
- Пахирко, М. Генерал-майор из династии псаломщиков: [О генерал-майоре авиации Виталии Гордиловском] / М. Пахирко // Міёрскія навіны. – 2017. – 21 лютага (№15). - С.5.
- Крылаты факеланосец Перамогі: Генерал-маёр авіяцыі, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, ураджэнец Міёршчыны Віталь Гардзілоўскагі / падрыхт. Кацярына Рынкевіч // Міёрскія навіны. - 2022. — 7 мая. — С. 7.
- Ермалёнак, В. Чароўных вандровак пярсцёнкі: Краязнаўчыя маршруты па Міёрскаму раёну / В. Ермалёнак. – Мінск: Капитал Принт, 2017. – С.28-31.
- Качук, Н. Победные огни Виталия Гордиловского / М. Качук // Міёрскія навіны. – 2011. – 7 мая (№37). – С.3.
- Пахирко, М. Генерал-майор из династии псаломщиков: [О генерал-майоре авиации Виталии Гордиловском] / М. Пахирко // Міёрскія навіны. – 2017. – 21 лютага (№15). - С.5.
- Крылаты факеланосец Перамогі: Генерал-маёр авіяцыі, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, ураджэнец Міёршчыны Віталь Гардзілоўскагі / падрыхт. Кацярына Рынкевіч // Міёрскія навіны. - 2022. — 7 мая. — С. 7.
Драба Уладзімір Нікандравіч нарадзіўся ў вёсцы Вострава Новапагосцкага сельсавета ў 1953 годзе. Вучыўся у пачатковай школе вёскі Краснае, Наўгародскай васьмігодцы і Новапагосцкай СШ. У Магілёўскім машынабудаўнічым інстытуце атрымаў спецыяльнасць інжынера-механіка. У 1990-я гады захапіўся Арктыкай і Антарктыкай. З аднадумцамі стварыў пнеўма-ўсюдыход, дзякуючы гэтай тэхніцы міжнародная экспедыцыя «Насустрач ХХІ стагоддзю» пад кіраўніцтвам нашага земляка 7 студзеня 2000 года пакарыла Паўднёвы полюс. Потым было «Палярнае кальцо» па Арктыцы на працягу 2001, 2004, 2006, 2008 гадоў, а гэта 10 000 км уздоўж паўночнага ўзбярэжжа Расіі. Усяго Уладзімір Драба арганізаваў больш за 50 арктычных і антарктычных экспедыцый. Аб сваіх вандроўках напісаў дзве кнігі, яго падарожжам прысвечаны фотаальбом «АнтАрктыка. Хроніка дзвюх экспедыцый» (выдавецтва «Белпрынт», 2002).
Творы:
Драбо, В.Н. Переход в другое измерениее / Владимир Драбо. - Минск : Белпринт, 2013. - 264 с.
Драбо, В.По следамм соотечественников : очерк / В.Драбо // Неман, - 2024. - №3. - С.124 - 140.
Літаратура аб жыцці ідзейнасці:
- Драбо Владимир Никандравич // Спортивная энціклопедия Беларуси. - Минск : Беларуская Энцыклапедыя, 2005. - С.185.
- Драба Уладзімір Нікандравіч // На падкове Дзвіны : зборнік / уклад. Л. А. Матэленак. - Мінск : Нацыянальная біблятэка Беларусі, 2022. - С.213.
- Рынкевіч,К. Антарктыда і Арктыка вабяць рамантыкаў : [ вечар - сустрэча з У.Н.Драба] / К.Рынкевіч // Міёрскія навіны. — 2024. — 24 сак. — С.8.
Свяшчэннамучанік Канстанцін (Канстанцін Дзмітрыевіч Жданаў) Свяшчэннамучанік Канстанцін (Канстанцін Дзмітрыевіч Жданаў) нарадзіўся 22 сакавіка 1875 года ў Шаркаўшчыне. У 1892-ім Канстанцін паступіў ў Літоўскую духоўную семінарыю ў Вільні. Аднак праз два гады вымушаны быў спыніць навучанне па прычыне неабходнасці дапамагаць сям’і. Ён уладкаваўся працаваць на Палесскую чыгунку. У 1900 годзе Канстанцін ажаніўся на Ганне Сцяпанаўне, дачцэ служачага. Неўзабаве паспяхова здаў экзамен па багаслоўскіх навуках і быў узведзены ў сан дыякана, накіраваны ў царкву вёскі Юдзінцава. Атрымаў звестку аб смерці бацькі і па яго прашэнні 30 красавіка быў пасвячоны ў святары і прызначаны настаяцелем Шаркаўшчынскага Свята-Успенскага храма, у якім нёс пастырскую службу яго бацька протаіерэй Дзмітрый. У 1902 годзе ў маладой сям’і нарадзіўся сын Георгій. А яшчэ праз два гады ва ўзросце 27 гадоў памерла яго жонка. На руках Канстанціна акрамя двухгадовага сына засталіся непаўналетні брат Ювеналій і сёстры Любоў і Марыя. Да нялёгкай пастырскай працы дабавіліся сямейныя клопаты. Свята-Успенская царква была ўзведзена ў 1639 годзе. Яе тэрмінова трэба было рамантаваць ці будаваць новую. У 1901-1902 гадах намаганнямі Канстанціна з дапамогай вернікаў былі ўзведзены два дамы – для святара і псаломшчыка. Толькі ў 1907 годзе прыйшоў дазвол ад цара Мікалая ІІ і Літоўскай духоўнай кансісторыі на ўзвядзенне новай царквы. 13 лістапада 1912 года адбылася доўгачаканая падзея – асвячэнне новай Свята-Успенскай царквы. За самаадданае служэнне праваслаўнай царкве іерэй Канстанцін Жданаў удастоены некалькі царкоўных узнагарод: у 1908-ым яго ўзнагародзілі набедранікам, у 1912-ым “за пастырскую працу” – скуф’яй, у 1914-ым – камілаўкай. За выкладчыцкую дзейнасць святар узнагароджаны медалём “У памяць 25-годдзя царкоўна-прыходскіх школ”. Пастырскае служэнне айца Канстанціна праходзіла ў самыя складаныя і пераломныя гады ў гісторыі Расіі. Вясной 1919-га яго арыштавалі. Прыхаджане спрабавалі яго выратаваць, таму бальшавікі пабаяліся знішчыць святара ў Шаркаўшчыне. Яны тайна адправілі яго ў Дзісну. Канваіры прымусілі святара Канстанціна выкапаць яму, пасля кінулі яго туды жывым, білі рыдлёўкай, аглушылі і скінулі ў яму, засыпаўшы паўжывога зямлёй. Калі ў Дзісне 25 чэрвеня 1919 года савецкая ўлада пала, астанкі айца Канстанціна з захаваннем усіх кананічных нормаў былі перазахаваны пад алтаром дзісенскай могілкавай Свята-Адзігітраўскай царквы, дзе і праляжалі амаль 90 гадоў. 20 жніўня 2008 года па благаслаўленню архіепіскапа Полацкага і Глыбоцкага Феадосія астанкі свяшчэннамучаніка Канстанціна былі ўзняты. У снежні 2010-га яны былі дастаўлены ў Полацкі Спаса-Еўфрасіннеўскі манастыр, дзе зрабілі іх пераадзяванне. 4 чэрвеня 2011 года ў Дзісне адбылася кананізацыя святара Канстанціна Жданава.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці::
- Священномученик Константин Жданов, пресвитер Шарковщинский // Православные святые земли Белорусской = Праваслаўныя святыя зямлі Беларускай = Orthodox saints of the Belarusian Land / [сост. прот. Ф. Кривонос, Л. Анцух ; ред. Л. Е. Кулаженко и др. ; пер. на англ. Н. Ю. Карасевой]. – Минск, 2014. – С. 151.
- Священномученик Константин Жданов // Небесные заступники земли Белорусской : жития святых / авт.-сост. И. Токарева. – Минск ; М., 2020. – С. 207–209.
- Войтаў, М. Памяць непадуладна часу: [Пра іерэя Канстанціна Жданава да 100-годдзя з дня яго смерці] / М. Войтаў // Міёрскія навіны. – 2019. – 9 красав. (№29). – С.5.
- Касцень, А. Галгофа айца Канстанціна: [Пра святара Канстанціна Жданава] / А. Касцень // Міёрскія навіны. –1993. – 24 жніўня. – С.3.
- Лысёнок, И. Новомученик Полоцкой епархии – иерей Константин (Жданов – 1875-1919) / И. Лысёнок // Міёрскія навіны. – 2011. – 31 мая (№44). – С.3.
- Рынкевіч, К. В ореоле света небесного: [О богослужениях в Дисне в честь столетия мученической кончины священника Константина Жданова] / К. Рынкевіч // Мiёрскiя навiны. - 2019. - 18 мая (№40). - C.7.
- Шымуковіч, Ф. Жыційны шлях: [Да гадавіны кананізацыі святара Канстанціна Жданава] / Ф. Шымуковіч // Міёрскія навіны. – 2012. – 2 чэрвеня. (№44). – С.5.
- Шимукович, Ф. Верой и правдой служил богу и людям: [О святом новомученике отце Константине Жданове] / Ф. Шимукович // Народнае слова. – 2011. – 2 чэрв. (№61) – С.10.
Кісель Эдвард, арцыбіскуп, нарадзіўся 24 лютага 1918 г. у в. Юндзялова непадалёку ад Новага Пагоста ў сялянскай сям’і. З малых гадоў Эдвард выхоўваўся ў рэлігійнай атмасферы, што, напэўна, потым і прадвызначыла яго жыццёвы шлях – шлях служэння Богу і людзям. Скончыў школу ў Германавічах, вучыўся ў гімназіях у Дзісне і Пінску. Менавіта ў гэты час адчуў сваё прадвызначэнне. У 1937 г. паступіў у Архідыяцэзіяльную духоўную семінарыю ў Вільні. Адначасова запісаўся на курсы тэалогіі Віленскага універсітэта. 14 лютага 1943 г. стала гістарычным днём у жыцці Эдварда Кісе ля, калі атрымаў святарскае пасвячэнне. Сваю першую імшу ён адпраўляў у Чанстахове. Вясной таго ж года Э. Кісель быў прызначаны вікарыем у Чорную Весь на Беласточчыне, а потым пераведзены ў Ухава. Пасля таго, як фашысты спалілі гэты населены пункт, пераехаў у Беласток, дзе выконваў святарскія абавязкі ў касцёле святога Роха. У студзені 1953 г. ён абараняе доктарскую працу. 3 мая 1976 г. папа Павел УІ прызначыў яго тытулярным біскупам і апостальскім адміністратарам Беластоцкай архідыяцэзіі. Пад яго кіраўніцтвам на Беласточчыне было адбудавана 18 касцёлаў і капліц, духоўная семінарыя ў Беластоку, інтэрнат для клерыкаў, дом для святароў-пенсіянераў. І вось у 1990 г. старажытны касцёл у Новым Пагосце, які фундаваў яшчэ Леў Сапега і які быў такі блізкі Эдварпду Кісялю, быў адноўлены. І ганаровым госцем у гістарычны дзень адкрыцця адноўленага касцёла быў біскуп Эдвард Кісель. Нагадаем, што ў касцёле ў Новым Пагосце ён прыняў першую камунію. 25 сакавіка 1992 г. папа Ян Павел ІІ сваёй булай зацвердзіў арцыбіскупства і метраполію ў Беластоку, а першым арцыбіскупам быў прызначаны наш зямляк. Вось так высока апостальская сталіца ацаніла сама- ахвярную службу Эдаврда Кісяля. Напрыканцы таго ж 1992 г. ён цяжка захварэў, а 28 верасня 1993 г. арцыбіскупа не стала.
Літаратура аб жыцці ідзейнасці:
- Лапкоўскі, У. Арцыбіскуп Эдвард Кісель / У. Лапкоўскі // Сцяг працы. – 2001. – 17 ліпеня.
Корсак Баркулаб Іванавіч – адзін з вядомых дзяржаўных дзеячаў ХУІ стагоддзя, імя якога цесна звязана з Дзісной. Паходзіў ён са старажытнага заможнага і шматлікага баярскага роду Корсакаў. Росквіт яго дзейнасці прыйшоўся на трагічныя і слаўныя для нашай Айчыны гады Лівонскай вайны (1558-1583). На Дзісеншчыне, калі жыў і дзейнічаў Баркулаб Іванавіч, сем’і Корсакаў пераважалі над іншымі шляхецкімі родамі і шматлікасцю, і заможнасцю, і інтэлектам. Аўтар Баркулабаўскай хронікі, выдатнага твору старажытнай беларускай літаратуры, характарызуе гэтага чалавека наступным чынам: “Стараста Дзісенскі і ротмістр крулеўскі, рыцар і воін добры, слаўны”. Сама Баркулабаўская хроніка атрымала назву ад замка, які ў 1564 г. заснаваў Баркулаб Іванавіч і якому даў сваё імя. У 1567 г. кароль дае Дзісне прывілеі і ўласны герб, але гараджане не задавальняюцца гэтым і пры падтрымцы гетмана Грыгорыя Хадкевіча і старасты Баркулаба Корсака просяць у караля ўласнага самакіравання, што і атрымліваюць. Разам былі дадзены новыя прывілеі і новы герб – лодка, якая сімвалізуе гандлёвыя сувязі па Дзвіне. Баркулаб Корсак атрымлівае ад караля паўнамоцтвы суддзі над полацкай шляхтай. Хутчэй за ўсё ён меў добрую адукацыю, аб чым сведчыць і тое, што яшчэ ў 1562 г. ён ездзіў з пасольскай місіяй да цара Івана Грознага. Памёр ён 20 жніўня 1576 г. ў Дзісенскім замку. Вайсковец, дыпламат, адміністратар, гаспадарнік, безумоўна, ён быў чалавекам свайго часу. Чалавекам выдатным і таленавітым.
Літаратура аб жыцці ідзейнасці:
- Баркулаб Корсак // Сцяг працы. – 2000. – 23 мая. – С. 2.
- Залескі, А. Пад гербам Корсака / А. Залескі // Сцяг працы. – 2001. – 9 студзеня. – С. 3.
- Каралёў, В. Баркулаб Корсак / В. Каралёў // Павет. – 2004. - № 7 (32) ліпень. – С. 7-8.
Крыўко Мікалай Нілавіч, вядомы беларускі вучоны-мовазнавец, нарадзіўся 16 ліпеня 1949 г. у в. Манякова Завуццеўскага сельсавета. Пасля заканчэння Дзісенскай сярэдняй школы ў 1968 г. паступіў на беларускае аддзяленне філалагічнага факультэта Магілёўскага дзяржаўнага педінстытута і праз чатыры гады стаў навуковым супрацоўнікам аддзела лексікалогіі і лексікаграфіі інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Акадэміі навук Беларусі ў Мінску. Разам з іншымі аўтарамі неадкладна ўключыўся ў падрыхтоўку другога выдання акадэмічнага “Руска-беларускага слоўніка” пад кіраўніцтвам Кандрата Крапівы. Гэты слоўнік выйшаў з друку ў двух тамах у 1982 г., для яго Міка- лай Нілавіч падрыхтаваў артыкулы на літары А, В, Д, К, С-Я, напісаў прадмову і раздзел аб карыстанні, дапрацаваў матэрыялы на літары Б, Г, З-І, Л-Р, зрабіў праўкі ўсяго выдання пасля навуковага рэдактара. Трэцяе двухтомнае выданне гэтага слоўніка (1991) і чацвёртае-восьмае выданні (1994-2000) падрыхтаваны адным М.Н. Крыўко. Мікалай Нілавіч прымаў удзел у падрых- тоўцы фундаментальных калектыўных прац, якімі з’яўляюцца двухтомны “Беларуска-рускі слоўнік”, пяцітомны ў шасці кнігах “Тлумачальны слоўнік беларускай мовы”,пяцітомны “Лексічны атлас беларускіх народных гаворак”. Ён з’яўляецца сааўтарам і адным з навуковых рэдактараў “Русско-белорус- ского словаря для военных», “Тлумачальнага слоўніка беларускай літаратур- най мовы”. За вялікі ўклад, унесены ў стварэнне гэтага выдання, М.Н. Крыў- ко стаў лаўрэатам прэміі Нацыянальнай акадэміі за 1997 год. Ён адзіны пад- рыхтаваў другое выданне слоўніка, якое пабачыла свет у 1999 годзе, а трэцяе выйшла з друку ў 2002-ім. У 1999 годзе вялікім аб’ёмам выйшаў руска-бела- рускі слоўнік агульнаўжываемай лексікі, рэдактарам-складальнікам якога з’яўляецца наш зямляк. У 1985 г. М.Н. Крыўко абараніў кандыдацкую дысертацыю “Ацэначныя найменні асоб у гаворках Міёрскага раёна Віцебскай вобласці”. За дзесяцігоддзі творчай працы стварылася картатэка, якая змяшчае 378 тысяч картак слоў і фразеалагізмаў. На аснове яе рыхтуецца да друку шматтомны “Слоўнік Дзісеншчыны”, які будзе змяшчаць прыкладна 70 тысяч слоў і фразеалагізмаў. Каля 250 навуковых, навукова-папулярных і энцыклапедычных публікацый па пытаннях лексікалогіі, лексікаграфіі, культуры мовы, анамастыкі, дыялекталогіі, гісторыі мовазнаўства і іншых выйшла з-пад яго пяра. М.Н. Крыўко раней з’яўляўся членам рэдкалегіі часопіса “Роднае слова”, а цяпер уваходзіць у рэдакцыйную раду гэтага штомесячніка. У 1997 г. Мікалаю Нілавічу прысвоена акадэмічнае вучонае званне вядучага навуковага супрацоўніка. Яго навуковыя працы і яго асобу ведаюць і цэняць не толькі ў роднай Беларусі, але і сярод навуковай грамадскасці Расіі, Украіны, Літвы, Польшчы і іншых краін.
Літаратура аб жыцці ідзейнасці:
- Крыўко Мікалай // На падкове Дзвіны : зб. / уклад. Л. А. Матэленак. - Мінск : Нацыянальная біблятэка Беларусі, 2022. - С.414 - 415.
- Кенька, М. Вучоны-мовазнавец: [М.Н. Крыўко] / М. Кенька // Міёрскія навіны. – 2004. – 10 жніўня.
- Басікірская, А. З нашых гаворак сабраў слоўнік: [Пра нашага земляка, ураджэнца вёскі Манякова, вядомага мовазнаўцу, вопытнага лексіколага і лексікографа, кандыдата філалагічных навук Мікалая Нілавіча Крыўко] / А. Басікірская // Мiёрскiя навiны. – 2019. - 4 чэрв. (№45). - C. 5.
Цітовіч Генадзь Іванавіч - беларускі савецкі харавы дырыжор, этнамузыказнавец, кампазітар. Нарадзіўся 25.7.1910 г. у в. Новы Пагост Міёрскага раёна. Народны артыст СССР (1968), народны артыст БССР (1955). Вучыўся ў Віленскім універсітэце (1936-1939). Скончыў Віленскую кансерваторыю (1939). У 1939-1941гг. і 1945-1951 гг. – рэдактар абласнога радыё, кансультант Дома народнай творчасці ў Баранавічах. У 1974-1975 гг. – старшы навуковы супрацоўнік Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР. Стварыў у в. Вялікае Падлессе Ляхавіцкага раёна народны хор (1952), рэарганізаваны ў 1959 г. у Беларускі дзяржаўны ансамбль песні і танца, у 1964 г. – у Дзяржаўны хор БССР, якім кіраваў да 1974 г. Запісаў больш за 3 тыс. беларускіх (пераважна), рускіх, украінскіх, польскіх, балгарскіх, літоўскіх, латышскіх народных песень, танцаў, інструментальных найгрышаў. Зрабіў для хору шмат канцэртных апрацовак уласных запісаў. Даследаваў міжславянскія і славяна-балцкія народна-песенныя сувязі, гістарычнае развіццё беларускай народнай музыкі, беларускае народнае шматгалоссе, традыцыйны і сучасны фальклор у музычным побыце вёскі. Зрабіў значны ўклад у станаўленне і развіццё самадзейнага музычнага мастацтва Беларусі. Актыўна выступаў у перыядычным друку, аўтар шэрагу цыклаў тэле- і радыёперадач. Дзяржаўная прэмія БССР у 1978 г. Прэмія Ленінскага камсамола Беларусі ў 1968 г. Памёр 21.6.1986 г.
Літаратура аб жыцці і творчасці:
- Арлоў, У. Генадзь Цітовіч: Нястомны збіральнік песенных скарбаў / У. Арлоў. – Мінск: “Харвест”, 2015. – 64с.: мал. – (Серыя “Сто выдатных дзеячаў беларускай культуры”).
- Цітовіч Генадзь Іванавіч // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва. У 5.– Мн., 1987. - Т. 5. - С. 477-478.
- Цітовіч Генадзь Іванавіч // Этнаграфія Беларусі. – Мн., 1989. - С. 521.
- Цітовіч Генадзь Іванавіч // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Міёрскага раёна / Уклад. Л.А. Матэленак. – Мн.,1998. – С. 545-548.
- Галаўко,С.Бацька нацыянальнага хору / С.Галаўко // Лім. – 2010 . - Жн.(№31). – С.1.
- Врублеўская, А. Наш славуты зямляк: [Г.І. Цітовіч] / А. Врублеўская // Сцяг працы. – 1989. – 4 крас.
- Завадская, И. Имя хора: [О Геннадии Цитовиче] / И. Завадская // Советская Белоруссия. – 2014. – 2 ноября. – С.16.
- Касаты, Л. Колас песеннай нівы / Л. Касаты // Міёрскія навіны. - 2015. — 17 кастр. — С. 6.
- Манцэвіч, В.Калі нарадзішся Генадзь Цітовіч / Б.Манцэвіч // Міёрскія навіны. - 2010. - 7 жніўня.-С.3
- Марціновіч, А. Самы шчаслівы чалавек : [Аб Г.І. Цітовічы, музыканце, кіраўніку Дзярж. нар. хору, што нарадзіўся ў в. Новы Пагост Мiёр. р-на] // Бел. думка. - 2000. - №8. - С. 28-35.
- Матэленак, Л. Паяднаўся з народнай песняй : [Да 110 - годдзя з дня нараджэння Генадзя Цітовіча] / Л.Матэленак // Міёрскія навіны. – 2020. – 15 жніўня (№65). – С.6.
- Пашкевіч,Т. Народная песня - як малітва : [Пра нашага зямляка, народнага артыста СССР Генадзя Цітовіча] / Т. Пашкевіч // Вит.вести. – 2020. – 6 август. (№8). – С.20.
- Стралец, М. Геніальны даследчык спадчыны : [Да 110 - годдзя здня нараджэння народнага артыстаБеларусі і СССР, этнографа і хормайстра Генадзя Іванавіча Цітовіча] / М.Стралец // Культура. – 2020. – 8 жніўня (№31). – С.13.
-
Сіповіч Часлаў (1914-1981) (25.11.1914, в. Дзедзінка Мёрскага р-на — 4.10.1981), бел. рэлігійны і грамадскі дзеяч у зміграцыі. Д-р тэалогіі (1946). У 1928—1938 вучыўся ў гімназіі пры Друйскім кляштары айцоў марыянаў, у Віленскім ун-це. Скончыў у Рыме Грыгарыянскі ўн-т (1942) і Пантыфікальны ін-т вывучэння Усходу (1946). У 1940 пасвячоны ў ксяндза. 3 1947 у Лондане, у 1947—1960 і 1970—1981 узначальваў Беларускую каталіцкую місію у Вялікабрытаніі. Епіскап каталіцкай царквы ўсх. абраду (1960). У 1960—1981 апостальскі візітатар для беларусаў-католікаў зах. і ўсх. абрадаў у эміграцыі. У 1963—1969 ген. ордэна марыянаў, жыў у Рыме. Адзін з ініцыятараў стварэння згуртавання беларусаў Вялікай Брытаніі, англа-бел. таварыства (1954), адкрыцця бел. секцыі радыё Вахыкана (1950). Арганізатар бел. школы імя св. Кірылы Тураўскага (1961), Бел. бібліятэкі і музея імя Францыска Скарыны ў Лондане. Аўтар артыкулаў па гісторыі хрысціянства ў Беларусі, па бел. духоўнай літаратурьі XVII ет.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Вишнеўская, В. Сын слаўнай Дзедзінкі / В. Вішнеўская // Міёрскія навіны. – 2014. – 1 ліст. – С..
- Ермалёнак. В. Лондан: канферэнцыя ў гонар нашага земляка / В. Ермалёнак // Сцяг працы. – 1992. – 18 красавіка. – С. 2.
- Ермалёнак, В. Часлаў Сіповіч / В. Ермалёнак // Сцяг працы. – 1996. - 17 верасня. – С. 3.
- Сіповіч Часлаў Вінцэнтавіч// Кузьміч.М.П. Імены, асобы, лёсы: Ураджэнцы Віцебшчыны ў далёкім і блізкім замежжы.- Мн. : Літаратура і мастацтва, 2012. - С.262.
Шуманскі Міхаіл Рыгоравіч – беларускі савецкі спявак(тэнар).Нарадзіў- ся 20.10.1920 г. у в. Пераброддзе Міёрскага раёна ў сялянскай сям’і. Ва- лодаючы прыроджаным талентам спевака і музыканта, рана пачаў спяваць у мясцовым хоры, самастойна асвоіў скрыпку, спрабаваў пісаць песні (“Трактарыст”, 1940). У 1940 г. прыняты разам з В.І. Юневічам у Дзяржаўную харавую капелу БССР пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы. Выступаў у дуэце з В.І. Юневічам. У аснове рэпертуару ансамбля беларускія народныя песні і творы беларускіх кампазітараў (А. Багатырова, Р. Пукста, Ю. Семянякі, А. Туранкова і інш.). Заслужаны артыст БССР з 1955 г. Памёр 4.11.1982 г.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Шуманскі Міхаіл Рыгоравіч // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Міёрскага раёна / Л.А. Матэленак. – Мн., 1998. – С. 549.
Юневіч Васіль Іосіфавіч, беларускі савецкі спявак (бас) нарадзіўся ў 1916 г. у сялянскай сям’і, што знаходзілася ў эвакуацыі ў Растове-на-Доне. Неўзабаве з бацькамі вярнуўся ў родныя мясціны – в. Пераброддзе. Закончыў духоўную семінарыю ў Вільні. Як і бацька, працаваў псаломшчыкам у мясцовым хоры, а ў 1940 г. разам з М.Р. Шуманскім уліўся ў Дзяржаўную акадэмічную харавую капэлу БССР пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы. Удзельнік вядомага вакальнага дуэта з М.Р. Шуманскім; у рэпертуары ансамбля вялікае месца належыць беларускім народным песням і творам беларускіх кампазітараў. Заслужаны артыст БССР з 1959 г., узнагароджаны ордэнам “Знак Пашаны”. Памёр 17.2.1977 г.
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Юневіч Васіль Іосіфавіч // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Міёрскага раёна / Уклад. Л.А. Матэленак. – Мн., 1998. – С. 549-550.
- Самсановіч, Н. Пясняр з Пераброддзя: [Да 100- годдзя з дня нараджэння славутага песняра з Пераброддзя, заслужанага артыста БССР Васіля Юневіча] / Н. Самсановіч // Міёрскія навіны. – 2017. – 6 студз. (№2). – С.6.
Янсанэ (Панізьнік) Ніна (н. 21.11.1933, в. Бабышкі Браслаўскага пав. Віленскага ваяв., цяпер Мёрскага р-на), бел. перакладчыца. Нарадзілася ў сялянскай сям’і, якая параднілася з латышамі яшчэ з дарэвалюцыйных петраградскіх часоў. Пасля заканчэння Лявонпальскай сямігодкі выехала да родзічаў у Рыгу (1951). Там паступіла на вучобу ў тэхнікум малочна-мясной прамысловасці. Да выхаду на пенсию працавала на адным з рыжскіх заводаў. 3 1998 грамадзянка Латвійскай Рэспублікі. За гады жыцця ў Латвіі Янсанэ ўвабрала ў сябе дух латышскай культуры, дасканала авалодала глыбіннымі пластамі мовы, щто дазволіла ёй падступіцца да скла- даных тэкстаў у час падрыхтоўкі ў Мінску выбраных твораў Яна Райніса для серыі «Скарбы сусветнай літаратуры» (1993). У томе класіка латышскага пісьменства, падрыхтаванага М. Абалай, Янсанэ выступав не толькі як аўтар падрадковых перакладаў, але і як перакладчык паасобных твораў райнісаўскай публіцыстыкі. 3 іншых здабыткаў варта адзначыць яе пераклады латышскіх народных казак, прозы Саўлцэрытэ Віесэ, Аі Лацэ і інш., а таксама ўспамінаў Яніса Ніедрэ, навуковага даследавання Петэрыса Зэйлэ на тэму латышска- беларускіх узаемадачьіненняў. Янсанэ перакладзены нарыс Матыльды Езавітавай «Кароткі агляд старажытнай беларускай культуры і літаратуры», надрукаваны ў час. «Оошаз» (1929. № 6-7), брашура Вілбертса Краснайса «Беларусы як адгалінаванне народа латышскага» (Рыга, 1938). З’яўлялася дарадчыцай Мірдзы Абала ў яе рабоце над падрыхтоўкай латышска-беларускага і беларуска-латышскага слоўніка
Літаратура аб жыцці і дзейнасці:
- Янсанэ (Панізьнік) Ніна // Кузьміч.М.П. Імены, асобы, лёсы: Ураджэнцы Віцебшчыны ў далёкім і блізкім замежжы. - Мн. : Літаратура і мастацтва, 2012. - С.322 - 323.
- Ніна Янсанэ // На падкове Дзвіны : зборнік / уклад. Л. А. Матэленак. - Мінск : Нацыянальная біблятэка Беларусі, 2022. - С.206.
- Мателенак, Л. Не зарасці пракладзенаму следу: Ніна Янсанэ/ Л. Матэленак // Міёрскія навіны. – 2017. – 19 снежня (№101). – С.7.
- Панізьнік, С. І сонца па зямлі хадзіла! : [Пра перакладчыцу з латышскай мовы на беларускую Ніну Янсанэ] // Краязнаўчая газета. - 2018. - №44. - C.5.
